| ชื่อแหล่งโบราณคดี | ธาตุเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง |
| ที่ตั้ง | หมู่ ๑ วัดเจดีย์ ตำบลคอนสาร อำเภอคอนสาร |
| รูปแบบศิลปกรรม | อยุธยาและกรุงรัตนโกสิทร์ตอนต้น |
| อายุ | ไม่ปรากฏแน่ชัด |
| สถานะการขึ้นทะเบียน | – |
| ข้อมูลพื้นฐาน | เจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง สันนิษฐานว่าถูกสร้างขึ้นพร้อมกันกับพระพุทธรูปปางมารวิชัย หรือ หลวงพ่อพระประธาน ศิลปะสมัยสุโขทัยตอนต้นแต่รูปแบบทางศิลปะของเจดีย์ได้รับอิทธิพลทางศิลปะแบบสิบสองปันนา ซึ่งถือเป็นหลักฐานที่ยังไม่มีความ ชัดเจน อย่างไรก็ตามในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ปีพุทธศักราช ๒๓๓๗ สมัยสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า – จุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ ๑ โปรดเกล้าให้หลวงวิชิตสงคราม (หมื่นอร่ามกำแหง) ตามด้วยข้าบริวารมาทำสีผึ้ง ดินประสิว งาช้าง ที่ทุ่งพระแลและบริเวณศาลากลางบ้าน ณ ปัจจุบัน ช่วงเวลาเดียวกับหมื่นอร่ามกำแหงได้ค้นพบวัดร้าง พระพุทธรูปใหญ่ ต้นศรีมหาโพธิ์ และเจดีย์เก่าแก่ จึงได้มีการบูรณะพระพุทธรูปพร้อมกับเจดีย์ ซึ่งสันนิษฐานได้ว่า รูปแบบศิลปะของเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง ปัจจุบันเป็น เจดีย์ที่มีรูปแบบศิลปะแบบกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น เนื่องจากมีองค์ประกอบคล้ายคลึงกับเจดีย์ในบริเวณภาคกลาง ซึ่งมีลักษณะเป็น เจดีย์ทรงเครื่อง การบูรณะเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสองสันนิษฐานว่าทางช่างได้มีการรับอิทธิพลการสร้างเจดีย์แบบอยุธยาผนวกกับลักษณะเฉพาะของศิลปะในแบบของกรุงรัตนโกสินทร์มาบูรณะใหม่โดยสามารถ วิเคราะห์ออกเป็น ๓ ส่วน ได้แก่ ส่วนฐาน ประกอบไปด้วยชุดฐานสิงห์ย่อมุมรับองค์ระฆังซ้อนกัน ๓ ชั้น เป็นฐานที่ผสมผสานลาย ฐานบัวหรือฐานปัดและนำลวดลายของลักษณะเลียนแบบขาหรือราชสิงห์ในท่านั่ง นำมาผสมจนเกิดเป็น ฐานสิงห์ มักใช้ในส่วนสำคัญหรือบริเวณที่สำคัญเทียบกับการสร้างฐานานุศักดิ์ของกลุ่มฐานสิงห์ให้สูงขึ้น เป็นรูปแบบศิลปะอยุธยาตอนกลาง ถัดจากชุดฐานสิงห์เป็นบัวปากระฆังรองรับองค์ระฆังย่อมุม ส่วนองค์ระฆัง ประกอบไปด้วยองค์ระฆัง (ครรภธาตุ) อยู่ในผังสี่เหลี่ยมย่อมุมไม้สิบสองรองรับ ส่วนยอด เหนือขึ้นไปเป็นบัลลังก์หรือรัตนบัลลังก์ย่อมุมไม้สิบสอง ประกอบไปด้วยลวดบัว ท้องไม้ หน้ากระดาน บัวคว่ำ ส่วนยอด เหนือองค์ระฆัง ประกอบไปด้วยบัวกลุ่มเถา ๖ ชั้น ลักษณะเป็นบัวหงาย แต่ละชั้น คั่นด้วยท้องไม้ประดับปลียอดซึ่งมีลักษณะกลมยาวและมีเม็ดน้ำค้างประดับอย่บนสุดของปลียอด |
| แหล่งอ้างอิง | พระพุทธรูปโบราณ วัตถุอายุ 700 กว่าปี จังหวัดชัยภูมิ, oknation, สืบค้นจาก http://oknation.nationtv.tv/blog/print.php?id=58335, (เข้าถึงวันที่ 2 มีนาคม 2565). |
